ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΥΛΗ...ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ
Μικρά η μεγάλα, σκληρά ή μαλακά, ελαφριά ή βαριά, ορατά ή αόρατα σώματα... Ρίξτε μια ματιά τριγύρω στο χώρο σας είναι γεμάτος από ύλη, γεμάτος υλικά σώματα με διαφορετικό σχήμα, μέγεθος, υφή, χρώμα...Ό,τι υπάρχει γύρω μας λοιπόν, είναι ΥΛΗ!
Μια λεξούλα τόση δα όλον τον κόσμο κουβαλά!
Αλήθεια σας λέω...Άνθρωποι, ζώα και φυτά, θάλασσα κι αέρας, ήλιος αστέρια και πλανήτες όσα βλέπουμε ή δε βλέπουμε ακόμα και ο κορωνοϊός είναι αυτό που λένε οι επιστήμονες στη γλώσσα της φυσικής ΥΛΗ!
Ας μάθουμε λοιπόν γι' αυτήν...
Το βιντεάκι που ακολουθεί μπορείτε να το συζητήσετε σαν εισαγωγή με τα παιδιά αλλά μπορείτε να το αφηγηθείτε με τον τρόπο σας κάνοντας το παιχνίδι
Επίσης ένα διασκεδαστικό και ενδιαφέρον βίντεο που είναι τροφή για σκέψη και παιχνίδι
...αλλά αυτό που μας έδωσε το έναυσμα για παιχνίδι είναι το παρακάτω βίντεο φτιαγμένο από συναδέλφους απλό, κατανοητό, ευρηματικό και μπράβο τους!
Και κάπως έτσι λοιπόν το παιχνίδι ξεκινά...
Ψάξτε μες στο σπίτι και φέρτε κάποιο υλικό σώμα που είναι φτιαγμένο από...
γυαλί
πλαστικό
ύφασμα
ξύλο
μέταλλο
χαρτί
ή χρησιμοποιείστε τα επίθετα: γυάλινο, πλαστικό, υφασμάτινο, κοκ.ή κάντε το λεκτικό παιχνίδι ό,τι φτιάχνεται από χαρτί το λέμε χάρτινο, κοκ.
Δυσκολέψτε τους αν είναι δυνατό (αξίζει να το προσπαθήσετε) να φέρουν ένα αντικείμενο που είναι φτιαγμένο με ξύλο και ύφασμα (πχ μια κούκλα), ή πλαστικό και μέταλλο(μαγειρικό σκεύος), κοκ.
Ψάξτε με στο σπίτι και... φέρτε κάτι βαρύ, κάτι ελαφρύ
Συνεχίστε με χρώματα, σχήματα ή ό,τι άλλο σας έρθει στο νου...Βάλτε τα παιδιά να σκεφτούν και να δώσουν τη δική τους εντολή... ή δυσκολέψτε το παιχνίδι δυσκολεύοντας τις επιλογές...πχ. φέρτε κάτι γυάλινο που το χρησιμοποιούμε ως διακοσμητικό, ή κάτι υφασμάτινο που δε φοριέται, κοκ.
Διάλεξε κάτι που: Σπάει
- Δε σπάει, Διπλώνεται, Τσαλακώνεται, Καίγεται -Δεν καίγεται, Πλάθεται,
κοκ. Μπορούμε στη συνέχεια να δυσκολέψουμε την εντολή δίνοντας 2
χαρακτηριστικά πχ. διπλώνεται αλλά όχι χάρτινο, βαρύ αλλά όχι μεγάλο,
κλπ.
Βιάσου αν μπορείς αλλιώς πέτρα θα γενείς: Γινόμαστε ο Μάγος με το μαγικό ραβδί
που σε μεταμορφώνει στη στιγμή όταν την εντολή δεν προλάβεις να
εκτελέσεις σε πέτρινο άγαλμα. Τα παιδιά περπατούν ελεύθερα στο χώρο
λέγοντας:
"Περπατώ, περπατώ γύρω μου παρατηρώ
μόλις ακούσω την εντολή
τρέχω να εκτελέσω στη στιγμή!"
Ο Μάγος σε ανύποπτο χρόνο φωνάζει
"Χαρτί" ή "Γυαλί" κοκ και τα παιδιά πρέπει να τρέξουν να ακουμπήσουν ένα
αντικείμενο που είναι φτιαγμένο από το υλικό που πρόσταξε ο μάγος πριν φωνάξει την μαγική λέξη και τους μεταμορφώσει σε πέτρινα
αγάλματα.
Τι ήχο κάνω; Χτυπάμε ένα αντικείμενο και τα παιδιά μαντεύουν το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο...Μπορούν να δοκιμάσουν και από το σπίτι...Επιστρατεύουμε και τις μαμάδες και τις βάζουμε στο παιχνίδι κι αυτές.
Διαφανή-Ημιδιαφανή-Αδιαφανή υλικά: Υλικά που θα χρειαστούμε: χαρτόνι, χαρτί, ριζόχαρτο, χαρτοπετσέτα, άχρωμη ζελατίνα, χρωματιστή ζελατίνα, αλουμινόχαρτο, μαύρο χαρτόνι, ύφασμα λεπτό ή τούλι, ύφασμα χοντρό, πλαστική σακούλα, φακός. Λέμε στα παιδιά να πλησιάσουν το παράθυρο και να κοιτάξουν έξω. Μπορούν και βλέπουν τι υπάρχει πέρα από το τζάμι; Γιατί; Τους λέμε να κλείσουν την κουρτίνα και να κοιτάξουν ξανά; Έχουν την ίδια οπτική εικόνα; Τί άλλαξε; Τους ζητάμε στη συνέχεια να τοποθετήσουν ένα ένα τα υλικά που συγκέντρωσαν στο τζάμι και να μας πουν την παρατήρηση τους. Με ποια μπορούν να δουν έξω; Με ποια όχι; Με ποια λίγο; Ποιος είναι ο βασιλιάς της Διαφάνειας; Μπορείς να κάνεις την ίδια παρατήρηση με το φακό και να δεις από ποια υλικά διαπερνά το φως και τα ταξινομούμε ανάλογα...
Καίγονται-Δεν καίγονται: Ανάλογα με τη σύστασή τους κάποια υλικά καίγονται και κάποια όχι! Μπορείτε να πειραματιστείτε παριστάνοντας το δράκο που βγάζει φωτιές! Ή να αφηγηθείτε ένα αυτοσχέδιο παραμύθι με το δράκο της Φωτιάς...ή μπορείτε να έχετε και σαν αφορμή. Με ποια υλικά θα ταΐζατε το δράκο σας; Ποια ομάδα θα γλυτώσει απ' του δράκου την ορμή... Τι θα πρέπει να φορέσει για να μην καεί; Ποια ομάδα υλικών θα αντέξει στη φωτιά; Οι γυάλινοι; οι πλαστικοί; Ποιοι; Τα παιδιά υποθέτουν και στη συνέχεια παρατηρούν. Βέβαια αυτή είναι μια παρατήρηση που καλό είναι να την κάνετε εσείς και τα παιδιά να παρακολουθήσουν από το σπίτι και να οδηγηθούν σε συμπεράσματα ή να την κάνουν με τη βοήθεια των γονιών τους σε κάποια στιγμή και να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα των παρατηρήσεων τους σε επόμενο μάθημα.
Και αφού ξεχωρίσουμε τα υλικά από τη σύστασή τους ας συνεχίσουμε...
Βάλτε τους να ζωγραφίσουν κάτι από...ξύλο, πλαστικό, κλπ.
Βάλτε τους να βρουν εικόνες (μετά το διάλειμμα ή την επόμενη μέρα) και να δικαιολογήσουν την επιλογή τους!
Βάλτε τους να κατασκευάσουν...την κυρία ΥΛΗ. Τι θα φορούσε; Τι θα κρατούσε; Πώς θα ήταν; Με τι μοιάζει; Δώστε τους την ιδέα να χρησιμοποιήσουν όσο το δυνατό περισσότερα υλικά για να τη φτιάξουν...χαρτί, ξύλο, ύφασμα, κλπ.
Βάλτε και το νερό στο παιχνίδι σας έτσι σας δίνεται το έναυσμα για να μιλήσετε στη συνέχεια για τις καταστάσεις της ύλης
Eπιπλέω-Βυθίζομαι: Θα χρειαστούν κάποια υλικά παρατήρησης κοντά τους οπότε τους λέτε να τα έχουν από την προηγούμενη ημέρα... Έτσι λοιπόν ενδεικτικά τα αντικείμενα που θα χρειαστείτε είναι: ένα κομμάτι χαρτί ή χαρτόνι, φελλοί, συνδετήρες, κομμάτια πλαστελίνη, ξύλο ή κάτι ξύλινο μικρό, πλαστικό τουβλάκι, ένα κομμάτι πλαστικού, αλουμινόχαρτο, οδοντογλυφίδα, πέτρα, ένα σιδερένιο αντικείμενο, ένα φύλλο, καπάκι, ένα κέρμα, σβήστρα, κλειδί, φλούδα από πορτοκάλι, ένα κομμάτι πορτοκαλιού χωρίς φλούδα, κουτάλι πλαστικό, κουτάλι μεταλλικό και ό,τι άλλο φανταστείτε και είναι εύκολο να έχουν τα παιδιά για παρατήρηση από το σπίτι. Μια λεκάνη με νερό απαραίτητη επίσης για να αρχίσει η παρατήρηση.
Θέτετε αρχικά το ερώτημα "Ποια αντικείμενα από αυτά που συγκέντρωσαν νομίζουν ότι θα βουλιάξουν- βυθιστούν όταν τα ρίξουν στη λεκάνη. Κάνουν τις υποθέσεις τους και ταξινομούν τα υλικά πριν την παρατήρηση σε δυο ομάδες...αυτά που βυθίζονται και αυτά που επιπλέουν. Αρχίζει λοιπόν το παιχνίδι-παρατήρηση ρίχνοντας ένα ένα τα αντικείμενα στη λεκάνη. Στο τέλος οδηγούνται σε συμπεράσματα. Ήταν σωστή η αρχική ταξινόμηση; Πώς θα τα ταξινομούσαν τώρα; Ποιος ήταν αυτός που συγκέντρωσε τις περισσότερες σωστές απαντήσεις; Κάνουν και τις μετρήσεις τους...Πόσα αντικείμενα επέπλευσαν; πόσα βυθίστηκαν; Καταγράφουν. Θα μπορούσατε να ξεκινήσετε την παρατήρηση με ένα παιχνίδι: Ένα κουκλάκι plαymobil ή οποιοδήποτε πλαστικό κουκλάκι που μπορεί να έχετε στο σπίτι σας δίνει την ευκαιρία. Το τοποθετείτε στη λεκάνη με το νερό και λέτε στα παιδιά ότι κινδυνεύει να πνιγεί...Ποιο από τα αντικείμενα που έχουν μπροστά τους θα μπορούσε να χρησιμεύσει στη διάσωσή του; Έτσι τα παιδιά αρχίζουν τις υποθέσεις
Απορροφητικά- Μη απορροφητικά: Υλικά παρατήρησης: χαρτί, χαρτοπετσέτα, ένα κομμάτι ύφασμα, σφουγγάρι, ένα κομμάτι πλαστική σακούλα, ένα κομμάτι αλουμινόχαρτο, βαμβάκι, βετέξ, ζελατίνα Ρίχνουν λίγο νερό στο τραπέζι ή σε ένα πιάτο. Πώς θα το μαζέψουμε; ποιο από τα υλικά που έχουμε δίπλα μας θα μαζέψουμε πιο γρήγορα το νερό; Στην αρχή υποθέτουν και στη συνέχεια δοκιμάζουμε ένα ένα τα υλικά. Καταλήγουμε σε συμπεράσματα...Τώρα ξέρουμε ποιο καθαρίζει πιο γρήγορα τη ζημιά μας αν χύσουμε το αναψυκτικό ή το γάλα μας, πριν μας πάρει χαμπάρι η μαμά και ούτε γάτα ούτε ζημιά!
Διαλυτότητα υλικών: Υλικά παρατήρησης: Πλαστικά ποτήρια αν είναι δυνατόν διαφανή, αλάτι, ζάχαρη, πέτρες, πλαστελίνη, κιμωλία, κηρομπογιά, ξύδι, λάδι, γύψος, καφές, αλεύρι, πιπέρι, άμμος, τέμπερα ή χρώμα ζαχαροπλαστικής, ρύζι ή σπόροι, οδοντογλυφιδα, οινόπνευμα, υγρό σαπούνι, κοκ. Στόχος μας είναι να κατανοήσουν τα παιδιά ότι το νερό διαλύει κάποια υλικά αλλά δεν τα εξαφανίζει, ότι υπάρχουν αλλά δεν φαίνονται, ότι άλλο είναι η διάλυση και άλλο η εξαφάνιση. Η γεύση θα μας λύσει κάθε απορία!
ΣΤΕΡΕΑ ΥΓΡΑ ΑΕΡΙΑ
και παιχνίδι διαδικτυακό
ΣΤΕΡΑ ΥΓΡΑ ΑΕΡΙΑ Παίζουμε; Παίζουμε το παιχνίδι κατά το ΑΕΡΑΣ ΞΗΡΑ ΘΑΛΑΣΣΑ
Δίνω την εικόνα βρες το υλικό: Δείχνετε εικόνες στα παιδιά και βρίσκουν την κατάσταση της ύλης αν είναι δλδ στερεό, υγρό ή αέριο.
Μάντεψε τι έχω στο μυαλό μου: Περιγράφω, ένα αντικείμενο ή υγρό, κλπ και τα παιδιά μαντεύουν τι σκέφτομαι...πχ. βγαίνει από την κατσαρόλα όταν βράζει το φαγητό...κλπ.
Δώστε στα παιδιά την ευκαιρία να κάνουν το ίδιο.
Σκιτσοπαιχνιδίσματα: Στο whiteboard ζωγραφίζω κάτι και τα παιδιά μαντεύουν τι είναι αυτό που προσπαθώ να σχεδιάσω. Ποιος είναι πιο γρήγορος; Ποιος θα βρει τα πιο πολλά;
Λέω τι κάνω βρες τι είμαι: Λέμε ένα ρήμα πχ. Κάθομαι: και τα παιδιά πρέπει να πουν την κατάσταση όχι το αντικείμενο ΣΤΕΡΕΟ (κάθομαι σε κάτι στερεό) Πιάνω και γράφω: ΣΤΕΡΕΟ
Πίνω: ΥΓΡΟ, Κολυμπάω: ΥΓΡΟ, Φυσάει Αέρας: ΑΕΡΙΟ, Βλέπω τον ουρανό: ΑΕΡΙΟ κλπ. Μυρίζω: ΑΕΡΙΟ
ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ Υυ
Παίζουμε; Παίζουμε με το γράμμα Υυ. Τογράφουμς στο whiteboard ή στο χαρτί...το μεταμορφώνουμε στο whiteboard ή στο χαρτί.
Κι επειδή είναι ένα δύσκολο γράμμα για να βρουν τα παιδιά λέξεις ή αντικείμενα στο σπίτι βάζουμε τις μαμάδες στο παιχνίδι και τις ζητούμε να ψάξουν με τα παιδιά στο λεξικό και να διαβάσουν λέξεις από Υ. Τα παιδιά διαλέγουν μια λέξη που τους έκανε εντύπωση και παρουσιάζουν την ερμηνεία της στους συμμαθητές τους. Εμπλουτίζουμε έτσι το λεξιλόγιο μας με νέες λέξεις.
Παίζουμε και με τη φωνούλα Ου: Σε προηγούμενο μάθημα μάθαμε να αναγνωρίζουμε, να γράφουμε, να μεταμορφώνουμε το Ο. Τώρα μαθαίνουμε πως κάνουν καλό ζευγάρι με το Υ, ταιριάζουνε πολύ... Βέβαια αναφέρουμε ότι ταιριάζει και με το Α και με το Ε αλλά αυτό θα το μάθουν στο δημοτικό Εμείς εστιάζουμε στη φωνούλα που δημιουργείται αν παντρέψουμε το Υ με το Ο και τους βάζουμε στη διαδικασία να φωνάξουν ΟΥ...ΟΥ...ΟΥ όπως:
- ο λύκος όταν ουρλιάζει τη νύχτα
- ο άνεμος όταν σφυρίζει το Χειμώνα
- εμείς όταν μας ρωτούν "σου αρέσουν τα παγωτά και τα γλυκά;"
- οι φίλαθλοι στο γήπεδο θυμωμένα όταν δεν τους αρέσει μία φάση ή όταν κάποιος αδικείται
- οι πρωτόγονοι άνθρωποι πριν μάθουν να μιλούν κανονικά κι επικοινωνούσαν έτσι κατά κάποιο τρόπο
- όπως το πρώτο κλάμα του μωρού "ου-ά"
- όταν τραγουδούμε έναν ρυθμό! (διαλέξτε ένα γνωστό τραγούδι και πείτε το με Ου)
Μπορείτε να φτιάξετε το τετράδιο των πειραμάτων σας και τα παιδιά να καταγράφουν και να ζωγραφίζουν τις παρατηρήσεις τους Ξεκινήσαμε με την ΥΛΗ. Θα ακολουθήσουν και άλλες παρατηρήσεις με τα άλλα στοιχεία της φύσης...
Και για περισσότερη παρατήρηση στο σπίτι προτείνετε τα παρακάτω βιντεάκια που μπορούν να τα δουν και να τα συζητήσετε σε επόμενο μάθημα...
Έτσι απλά με παιχνίδια πολλά μάθαμε για την ΥΛΗ και τα ΥΛΙΚΑ
τόσα μα τόόόόσα πολλά... κι ας είμαστε μακριά...
