ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΩΝ ΖΩΩΝ

ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΩΝ ΖΩΩΝ

(Camille Saint-Saens)

Το έργο γράφτηκε τον Φεβρουάριο του 1886 σ' ένα μικρό χωριό της Αυστρίας, στο οποίο ο Σεν Σανς περνούσε τις χειμερινές διακοπές του. Η παρτιτούρα είναι για ενδεκαμελές μουσικό σύνολο (δύο πιάνα, ξυλόφωνο, δύο βιολιά, τσέλο, κοντραμπάσο, πίκολο φλάουτο, κλαρινέτο, υδροκρυσταλλόφωνο), αλλά σήμερα το έργο ακούγεται και στην εκδοχή για ορχήστρα εγχόρδων. Ανάλαφρο και χιουμοριστικό, το Καρναβάλι των Ζώων δεν έχαιρε της εκτίμησης του δημιουργού του, καθώς πίστευε ότι του θάμπωνε την εικόνα ως σοβαρού συνθέτη. Γι’ αυτό και απαίτησε να ακουστεί δημόσια μετά τον θάνατό του. Αυτό συνέβη στις 25 Φεβρουαρίου 1922, στο Παρίσι, δύο μήνες αφού πέθανε.Ολόκληρο το έργο παρουσιάστηκε λίγες φορές μόνο σε μικρές ιδιωτικές παραστάσεις που έγιναν για τους στενούς φίλους του συνθέτη, μεταξύ των οποίων ήταν και ο μεγάλος Franz Liszt.

Το Καρναβάλι των Ζώων, που παραπέμπει σε ένα φανταστικό ζωολογικό μουσείο, είναι μία ορχηστρική σουίτα, που αποτελείται από 13 εικόνες πλαισιωμένες από εισαγωγή και φινάλε. Αποσπάσματα από το έργο έχουν χρησιμοποιηθεί ως μουσική επένδυση σε ταινίες και τηλεοπτικές σειρές με πιο γνωστή αυτή της Φαντασίας του Ντίσνεϋ και στην ταινία "Η Απίστευτη Ιστορία του Μπέντζαμιν Μπάτον" του Ντέιβιντ Φίντσερ (2008).

Όταν πρωτοέπεσε στα χέρια μας αναρωτηθήκαμε γιατί ένα τέτοιο κλασικό έργο να χρησιμοποιείται τις Απόκριες. Ίσως γιατί εκεί παραπέμπει ο τίτλος του, ίσως γιατί δίνει ιδέες για μάσκες ζώων που είναι αγαπητές τόσο στα παιδιά όσο και σε μας τους δημιουργούς. Ωστόσο είναι ένα έργο για πολλαπλές χρήσεις και δραστηριότητες. Είναι μιας πρώτης τάξεως ιδέα για τη γνωριμία με τα μουσικά όργανα και την κλασική μουσική. Είναι κατάλληλο για μουσικοκινητικές δραστηριότητες αλλά και ακουστικές και εικαστικές.

Εμείς το δουλέψαμε πριν χρόνια για πρώτη φορά όταν ακόμη χρησιμοποιούσαμε κασέτες στην τάξη. Και από εκεί ξεσηκώσαμε την αφήγηση που σας παραθέτουμε μιας και τώρα δεν κυκλοφορεί σε αυτή την μορφή. Στη συνέχεια το δουλέψαμε αρκετές φορές με διαφορετικές μορφές.

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την αφήγηση ολόκληρη σαν έναρξη ή να την αφηγείστε τμηματικά βάζοντας ενδιάμεσα για ακρόαση και το κάθε κομμάτι μουσικής για να μπορούν τα παιδιά να το συνδυάσουν με το κάθε ζώο.

ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΩΝ ΖΩΩΝ

(Camille Saint-Saens)

Από την αφήγηση του μουσικού έργου

Λένε πως εγκαταλείποντας την κιβωτό του Νώε μετά από σαράντα μερόνυχτα βροχής που λίγο κόντεψε να τα εξολοθρεύσει για τα καλά, τα ζώα αποφάσισαν να γιορτάσουν την καλή τους τύχη οργανώνοντας μια γιορτή όπως ποτέ, όσο ο άνθρωπος θυμάται, δεν ξανάγινε στην ιστορία των ζώων.

Την ιδέα την πέταξε πρώτος ο χιμπατζής, που όπως όλοι ξέρουμε δεν μπορεί να ανεχτεί να βλέπει τον άνθρωπο να κάνει τον πίθηκο χωρίς να θέλει κι αυτός να κάνει το ίδιο.

«Αν μεταμφιεζόμασταν σε ανθρώπους;» πρότεινε.

«Α! Όχι!» είπε το αρνί, «Γιατί στους ανθρώπους αρέσει να μας τρώνε!»

«Έκτακτα!» είπε σκανδαλισμένος ο λύκος, «μεταμφιεστείτε αμέσως όλοι σε αρνάκια…» πίστευε πως έτσι προετοίμαζε το μεγαλύτερο γεύμα της ζωής του. Αλλά δε ξέρω γιατί, η ιδέα δεν άρεσε.

Τελικά τα ζώα αποφάσισαν να μεταμφιεστούν σε ζώα:

Η Καμηλοπάρδαλη σε πουλί...

Η Γαζέλα σε Ιπποπόταμο...

Το Πρόβατο σε Άλογο...

Για να έχει μάλιστα  το Καρναβάλι τους τον ανάλογο ήχο αποφάσισαν να βρουν και την κατάλληλη μουσική. Την παράγγειλαν σ' έναν μεγάλο μουσικό που κάποτε κάποτε μπορούσε και γινόταν και διασκεδαστικός. Το όνομα του; Saint Saens. Αυτός τους έγραψε μουσική σε 4/4 για τα τετράποδα, σε 2/4 για τα δίποδα και σε 3/4...ε, γι' αυτούς που τους αρέσει το βαλς.

Introduction (Εισαγωγή) 

Σ' ε΄να καρναβάλι των ζώων το Λιοντάρι παύει να είναι βασιλιάς. Το Λιοντάρι είναι βασιλιάς όσο μοιάζει με λιοντάρι. Από τη στιγμή όμως που αλλάζει φάτσα και μεταμφιέζεται κανείς πια δεν καταλαβαίνει πως είναι ένας βασιλιάς, γιατί ο κόσμος είναι έτσι φτιαγμένος. Αν τους πεις έρχεται ο Βασιλιάς, υποκλίνονται μπροστά του. Αν πάλι δεν τους πεις πεις τίποτε τότε δεν παίρνουν χαμπάρι πως ένας βασιλιάς είναι Βασιλιάς. Και περνάνε αδιάφοροι χωρίς καν να χαιρετήσουν. Έτσι η θριαμβευτική του είσοδος δε γίνεται αντιληπτή παρά μόνο από αυτόν τον ίδιο.

Marche royale du lion (Βασιλικό εμβατήριο του λιονταριού) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Όπως οι βασιλιάδες έχουν την αυλή τους, έτσι και το Λιοντάρι έχει τη δική του. Μόνο που οι άνθρωποι της αυλής πληρώνονται με χρυσάφι. Το Λιοντάρι δεν έχει δεκάρα τσακιστή! Βρήκε λοιπόν τη λύση... μέσα από τον Ορνιθώνα. Δηλαδή, οι σωματοφύλακες του είναι οι Κότες και τα μεγάλα φτερωτά Κοκόρια, με το άγριο μάτι και το κατακόκκινο λειρί ορθωμένο έτοιμα για καβγά. Και μεταξύ μας, παρόλο που το Λιοντάρι είναι βασιλιάς, δεν τα βγάζει εύκολα πέρα με τα κακαρίσματά τους!

Poules et coqs (Όρνιθες και πετεινοί) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Το Άλογο μεταμφιέστηκε σε...Άλογο! Αλλά για να μην το γνωρίσουν φτιάχτηκε λίγο πιο...μικρό. Μεγάλωσε τα αυτιά του και παρήγγειλε από την Μογγολία ένα κουστούμι λίγο ανοιχτόχρωμο στο στήθος, πιο σκούρο στην πλάτη και μια μαύρη φράντζα κατά μήκος της ραχοκοκαλιάς. Και κυρίως... άλλαξε όνομα. αν το δείτε να περνά από μπροστά σας να ξέρετε πως το λένε: Ημίονο...δηλαδή... Μουλάρι!

Hémiones (Ημίονοι) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Όταν σε ένα καρναβάλι οι Χελώνες αποφασίζουν να χορέψουν και μάλιστα γαλλικό Καν-Καν η μουσική του Σαιν Σανς αρχίζει να μοιάζει με Όφενμπαχ. Κι αν αυτός ο δαιμονισμένος χορός φανεί κάπως νωθρός, μην πιστέψετε πως οι Χελώνες είναι τεμπέλικα ζώα. Α, όχι! Μάλλον θα φταίει ο δίσκος σας που γυρίζει στις 33 στροφές...

Tortues (Χελώνες) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Εσείς που τα ξέρετε όλα μήπως γνωρίζετε γιατί ένα καμιόνι κι ένας ελέφαντας μοιάζουν; Θα μου πείτε πως και τα δυο κάνουν τα ίδια μακρινά ταξίδια ή ακόμη θα πείτε χίλια δυο πράγματα για τον κύριο Ελέφαντα. Για τις χοντρές του πατούσες, για την μακριά του προβοσκίδα, για το χοντρό πετσί του. Μη φοβάστε! Δε θυμώνει με τίποτα. Ή μάλλον μια συμβουλή...Μην του κάνετε ποτέ κουβέντα για τα μεγάλα του αυτιά. Αυτό δε θα το έβρισκε καθόλου αστείο!...

L'éléphant (O Ελέφαντας) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Το Καγκουρώ, ε, αυτό τρελαίνεται να παίζει τον ταχυδρόμο με το μάρσιπο γεμάτο, δηλαδή, τη μεγάλη εκείνη τσέπη που έχει στην κοιλιά του κάνει πήδους, πότε στον ένα και πότε στον άλλο. Κι όλοι έχουν την εντύπωση πως μαθαίνουν τα γύρω κουτσομπολιά από πρώτο χέρι. Φυσικά, πρώτ' από όλα μαθαίνουν τα νέα της Αυστραλίας...

Kangourous (Τα Καγκουρό) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Όμως η αποθέωση της γιορτής έμελλε να είναι ένα εκπληκτικό σε ομορφιά θέαμα. Τα υδρόβια ταλέντα. Ναι! Ναι! Έτσι τα λένε. Έπρεπε να βλέπατε τις ακτίνες του ήλιου καθώς πέφτανε μες στο νερό. Πώς μεταμορφώνονταν σε χιλιάδες χρώματα: βιολετί, γαλάζιο, πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο και μέσα σε αυτό το μουσκεμένο ουράνιο τόξο, τα χελιδονόψαρα, τα χρυσόψαρα, οι ιππόκαμποι και οι μικρές σαρδέλες που λικνίζονταν στον πιο όμορφο χορό του κόσμου, ένα χορό τόσο ανάλαφρο που νόμιζε κανείς πως κολυμπούσαν στον αέρα ή πως πετούσαν μες στο νερό...

Aquarium (Ενυδρείο) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Ο Γάιδαρος ξέρει πως έχει μακριά αυτιά. Πρώτα απ' όλα  γιατί τα βλέπει κάθε μέρα στους συναδέλφους του. Κι έπειτα γιατί του το θυμίζει η σκιά του, με μια δόση υπερβολής, θα έλεγα. Έτσι κι αυτός πήγε σε έναν ειδικό που του τα έδεσε και τα μασκάρεψε σαν πασχαλιάτικα αυγά. Μα μόλις έφτασε στο χορό των ψαριών τον έπιασε πάλι εκείνος ο χρόνιος βήχας του, το γκάρισμα δηλαδή, που κανένας σπεσιαλίστας γιατρός μέχρι σήμερα δεν κατόρθωσε να θεραπεύσει. Το τράνταγμα από το βήχα ήταν τόσο δυνατό που τα αφτΊ του ξαναβρήκαν την παλιά τους φόρμα και φυσικά οι πίσω θεατές άρχισαν να διαμαρτύρονται. Αποτραβήχτηκε κι αυτός σε μια γωνιά και γύρισε την πλάτη του στο ακροατήριο. Πάντως, εγώ τα γαϊδουράκια, ε ναι λοιπόν, τα αγαπώ πολύ...

Personnages à longues oreilles (Πρόσωπα με μεγάλα αυτιά) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Ο Κούκος, πολύ σνομπ όπως πάντα, έφτασε στη γιορτή με όλο του το σπιτικό. Ξέρετε, αυτά τα κουτιά που οι άνθρωποι τα λένε ρολόγια ή εκκρεμή ρολόγια ή και κούκους βέβαια. Μπήκε, λοιπόν, ο φίλος μας από το παραθύρι του 12 φορές και τις 12 τον έπιασε εκείνος ο ενοχλητικός λόξυγγας. Κατά γενική ομολογία όμως είχε την καλύτερη θέση απ' όλους. Παρακολουθούσε όλο το θέαμα, αφ' υψηλού που λέμε. Και βεβαίως χωρίς να τον ενοχλεί κανείς!...

Le coucou au fond des bois (Ο κούκος στο πυκνό δάσος) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Ξαφνικά μια μεγάλη έκπληξη περίμενε το ακροατήριο. Ψηλά στον ουρανό πάνω από τα  χιλιάδες ψάρια που  πετούσαν μες στο νερό, χιλιάδες πουλιά άρχισαν ξαφνικά να κολυμπάνε στον αέρα! Δεν ήξερε κανείς που να πρωτοκοιτάξει. Ποιος ήταν τελικά ο καλύτερος της βραδιάς; Το Φεγγαρόψαρο; Ή μήπως το Πουλί της φωτιάς; Το Αηδόνι; Ή το Περιστέρι;

Volière (Περιστερώνας) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Κάπου μας φάνηκε πως η μουσική του κυρίου Σαιν Σανς ήδη αξιόλογη από μόνη της ήταν τελικά και εξαιρετικά ερμηνευμένη από κάποιο πιάνο του οποίου οι μελωδικοί ήχοι βγαίναν μέσα από την ορχήστρα του θεάτρου. Σκύψαμε λιγάκι... έτσι για να δούμε καλύτερα! Και τι ανακαλύψαμε προς γενική κατάπληξη; Έναν Άνθρωπο! "Ε, πάντοτε έχουμε ανάγκη από όλο τον κόσμο!" είπε το Ποντίκι. Όμως για να λέμε την αλήθεια, τα ζώα και κυρίως το Ποντίκι δεν είναι καθόλου καλοί πιανίστες! Και το ξέρουν! Όπως ξέρουν πως οι άνθρωποι είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σωστά Σαιν Σανς. Γι' αυτό, παρ' όλες τις αντιρρήσεις του βοδιού, του αρνιού, του μοσχαριού, του λαγού, του γουρουνιού και αυτού ακόμη του σαλιγκαριού, φωνάξανε έναν πιανίστα που να ανήκει στην ανθρώπινη ράτσα. Με μια υποχρέωση βέβαια...Να φοράει φράκο και να έχει μεταμφιεστεί σε πίθηκο!

Pianistes (Πιανίστες) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Την ίδια ώρα στην πατρογονική πινακοθήκη γιορτάζοντας το Καρναβάλι με το δικό τους τρόπο παρουσιαστήκανε τα φαντάσματα του παρελθόντος, σαν προϊστορικός στρατός, οι Βροντόσαυροι, οι Δεινόσαυροι οι Ιχθυόσαυροι κι ένα σωρό άλλα ζώα. Ήρθαν κατευθείαν από τα μουσεία, όπου τις νύχτες καμιά φορά σα βαριούνται λιγάκι παίζουν πάνω στον τεράστιο σκελετό τους... μα τι άλλο;...Ξυλόφωνο!...

Fossiles (Απολιθώματα) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Κάποτε ήρθε κι ο Κύκνος κι ήταν σημάδι πως η γιορτή έφτανε στο τέλος της, αλλά τι τέλος! Τι εκθαμβωτική αρμονία, αυτό το χιονάτο πουλί καθώς αργοπετούσε πάνω στο βαθυγάλανο φόντο του ουρανού! Λένε, πως και οι Άνθρωποι έχουν το δικό τους όμορφο Κύκνο, που το ονομάζουν Ουλάνοβα!...

Le cygne (Ο Κύκνος) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Η αυλαία έπεσε...Όμως σηκώθηκε πάλι...Δέκα...Είκοσι φορές μέσα από τα θυελλώδη χειροκροτήματα του κοινού. Και ο Κύκνος περιτρυγιρισμένος απ' όλο το θίασο χάρισε στο μεγάλο ακροατήριο ένα μεγαλιώδες φινάλε! Μέσα σε ένα όργιο από φτερά, μαργαριτάρια, λοφία κι ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους, τα πουλιά τραγουδούσαν, τα ψάρια χόρευαν και όλα τα ζώα γέμισαν τη σκηνή μέσα σε ξεσπάσματα χαράς κι ευτυχίας! Και τότε...οι μάσκες έπεσαν. Για να αντιληφθούμε πως εκείνο το βράδυ το Μοσχάρι στην πραγματικότητα ήταν ένας Βάτραχος, η Γάτα ήταν Ποντίκι και ... κρατηθείτε καλά στις θέσεις σας...Αυτό που όλο το βράδυ νομίζαμε για Ελέφαντα δεν ήταν παρά μια...Ψείρα! 

Στο Καρναβάλι των Ζώων όμως και στο Καρναβάλι των Ανθρώπων ο καθένας μπορεί να πραγματοποιήσει μια κρυφή του επιθυμία, ένα όνειρο, που όμως το 'χουμε βαθιά φυλγμένο στην καρδιά...

Finale (Φινάλε) ΑΚΟΥΣΕ ΤΟ

Όλο το έργο θα το βρείτε εδώ:

Μετά την ακρόαση μπορείτε να ζητήσετε από τα παιδιά να θυμηθούν ποια ζώα αναφέρθηκαν στο παραμύθι. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε εικόνες που θα βοηθήσουν τα παιδιά ή να αφήσετε τα παιδιά να δημιουργήσουν μόνα τους τα ζώα.

Στη συνέχεια να δείξετε στα παιδιά τα μουσικά όργανα που ακούγονται στο μουσικό έργο και σε ποιο ζώο αντιστοιχεί το καθένα. Βρήκαμε  ΕΔΩ ιδέες επεξεργασίας του έργου.

Δραστηριότητες:

-Τα  παιδιά σε ομάδες γίνονται ζώα. Κάθε φορά που ακούγεται ένα μουσικό κομμάτι  η αντίστοιχη ομάδα χορεύει στο ρυθμό ενώ οι υπόλοιποι μένουν ακίνητοι. Στο Finale χορεύουν όλα μαζί.

- Μαντεύουμε σε τι θα μπορούσε να μασκαρευτεί το αγαπημένο μας ζώο ή τι θα επιθυμούσε το κάθε ζώο να γίνει. Αν ήμασταν ένα ζώο σε τι θα θέλαμε να μασκαρευτούμε;

- Τα παιδιά σε κύκλο. Μοιράζονται οι κάρτες με τα ζώα. Μόλις ακούν τη μουσική που αντιστοιχεί στην κάρτα που έχουν σηκώνονται και κινούνται σαν το ζώο που δείχνει η κάρτα. 

- Τα παιδιά σε κύκλο. Κάνουμε κάτι παρόμοιο με πριν μόνο που τώρα κρατούν την κάρτα με το μουσικό όργανο. Εδώ πρέπει να έχουν εμπεδώσει τον ήχο.

- Δείχνουμε στα παιδιά εικόνες, όπου έχουν ανακατευτεί τα μέλη του σώματος κάθε ζώου και τα παιδιά πρέπει να βρουν ποια ανήκουν σε ποιο ζώο. Τις εικόνες μπορείτε να τις φτιάξετε, αλλά μπορείτε να βρείτε αντίστοιχες στο βιβλίο “Ti faccio a pezzetti” της Chiara Armelini: Εδώ μια εικόνα από το βιβλίο. Ποιο ζώο είναι;

-Τα όργανα της ορχήστρας ζήλεψαν την ιδέα των ζώων και για φέτος το καρναβάλι θέλουν τα κάνουν το ίδιο. Έτσι λοιπόν αποφάσισαν να ανακατέψουν και αυτά τα δικά τους μέλη: το πιάνο θα φορέσει κλειδιά του βιολιού, το βιολί το επιστόμιο του φλάουτου και το φλάουτο τις χορδές του κοντραμπάσου.

Κάθε παιδί διαλέγει ένα μουσικό όργανο για να ζωγραφίσει. Από τη μια μεριά του χαρτιού ζωγραφίζει την κανονική μορφή του μουσικού οργάνου και από την άλλη την ανακατεμένη.

- Memory με τα ζώα και τα μουσικά όργανα Σε ποιο μουσικό όργανο αντιστοιχεί κάθε ζώο; Μπορούμε να έχουμε ανοιχτά τα μουσικά όργανα και ανάποδα τις κάρτες με τα ζώα. Ανοίγω ένα ζώο και μαντεύω ταιριάζει στο μουσικό όργανο που τους δείχνουμε;

- Το Καρναβάλι των μουσικών οργάνων. Παίρνουμε τα μουσικά όργανα που έχουμε στην τάξη- όχι απαραίτητα αυτά που ακούγονται στο μουσικό έργο. Πώς μπορεί ένα μουσικό όργανο να μασκαρευτεί; Μα αν αλλάξουμε τον ήχο του. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Πάρτε υφάσματα, χαρτοταινίες, μπαλόνια, σακούλες ή ότι άλλο φαντάζεστε και "ντύστε" τα μουσικά σας όργανα ώστε να αλλάξει ο ήχος τους. Ακούστε το νέο ήχο που παράγεται από το καθένα και παίξτε το παιχνίδι της τυφλόμυγας ακουστικά. "Ποιο ήχο βγάζει το καθένα; ακούστε χωρίς να βλέπετε!" 

- Φτιάχνουμε τη δική μας παράσταση ζώων. Μπορύμε να προσθέσουμε ζώα αγαπημένα μας και να ντύσουμε το χορό τους με μουσικά όργανα που τα παιδιά θεωρούν ότι τους ταιριάζουν ή κλασικά μουσικά κομμάτια.
- Ακρόαση κλασικών έργων και μιμήσεις ζώων.

- Με τα μασκαρεμένα όργανα παίξτε τη δική σας μελωδία.

- Ζωγραφίζουμε το Καρναβάλι των Ζώων ομαδικά

-Ζωγραφίζουμε το κάθε ζώο να κρατά ένα μουσικό όργανο.

- Φτιάχνουμε μάσκες των ζώων και τις φοράμε.Μια ωραία ιδέα κατασκευής βασισμένη στο μουσικό έργο θα βρείτε στο ELNIPLEX

- Οι δικές μας κατά καιρούς δημιουργίες

Ιδέες για δημιουργία Απόκριες ή μη

μας δίνει η μουσική!