ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΚΑΙ ΠΑΛΙ

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 

Φθινόπωρο και πάλι μες στου χρόνου την αγκάλη...

Φθινόπωρο φθινοπωράκι η πρώτη εποχή προς εξερεύνηση...Τα θέματα πολλά, οι απορίες ακόμη περισσότερες, τα ενδιαφέροντα των παιδιών ποικίλα...

Τι να πρωτοσυζητήσουμε...

Για τον κύκλο των εποχών, για τον καιρό και κοντά σ' αυτόν και για τον κύκλο του νερού, τα πρωτοβρόχια και  τον άνεμο, για τις αλλαγές στη φύση ( στα δέντρα, τα φύλλα, τη ζωή των ζώων και εντόμων), για τα ταξιδιάρικα πουλιά, για τα νόστιμα φρούτα του, για τις αγροτικές εργασίες;

Ξεκινάμε με την εποχή του Φθινοπώρου γενικά και πως αλλιώς με ένα ποίημα που το παρουσιάζουμε ως αίνιγμα:

Φύλλα κίτρινα πεσμένα

τα λουλούδια μαραμένα

πότε βρέχει, πότε λιάζει 

η διάθεση αλλάζει

η μέρα όλο μικραίνει

κι ο καιρός όλο ψυχραίνει!

              Για ποιον μιλά;

Ευκαιρία να ενεργοποιήσουμε όλες τις αισθήσεις μας κι έτσι βγαίνουμε στην αυλή βλέπουμε, ακούμε, μυρίζουμε, αγγίζουμε και γευόμαστε (ας είναι καλά τα δέντρα της αυλής μας) το Φθινόπωρο. 

Τα παιδιά "κλειδώνουν" μία φθινοπωρινή λέξη στο μυαλό για να τη χρησιμοποιήσουμε στην τάξη. Πώς; Με ποικίλες δραστηριότητες!

Τις ζωγραφίζουμε...

Τις δραματοποιούμε...

Τις παρουσιάζουμε μιμητικά ή μουσικοκινητικά...

Φτιάχνουμε τη δική μας Ηχοϊστορία...

Διαλέγουμε ένα μουσικό κομμάτι που θα ταίριαζε στην καθεμία... 

Τις φτιάχνουμε παραμύθι, ποίημα, αίνιγμα... ή απλά διαλόγους ενώνοντας δυο και τρεις από αυτές πχ. ομπρέλα - βροχή, φύλλα - δέντρα, σταφύλι - τρύγος, κοκ...
Στολίζουμε την τάξη μας φτιάχνοντας το δέντρο του φθινοπώρου. 

Σκαρφιζόμαστε διάφορες γλωσσικές δραστηριότητες 
Φτιάχνουμε προτάσεις εικονογραφημένες από τις οποίες λείπει το ρήμα. Ζητάμε από τα παιδιά να το συμπληρώσουν και μετά παίζουμε με το υποκείμενο και το αντικείμενο...
Πχ. Ο βοριάς ....(σκορπίζει, τινάζει, παίζει με,κλπ) τα κιτρινισμένα φύλλα. 
Ποιος σκορπίζει τα κιτρινισμένα φύλλα;
Τι σκορπίζει ο βοριάς;
Παροτρύνουμε τα παιδιά να φτιάξουν τις δικές του προτάσεις με τον ίδιο τρόπο.

Κρυμμένος θησαυρός με τα γράμματα του Φθινοπώρου: Κρύβουμε τα γράμματα στην τάξη και τα παιδιά καλούνται να τα βρουν και να την ανασχηματίσουν. Μπορούμε να το παίξουμε και ανταγωνιστικά χωρίζοντας τα παιδιά σε δυο σε δυο ομάδες και φυσικά τα γράμματα εις διπλούν σε διαφορετικό χρώμα.

Αλλά και  ποιος θα σχηματίσει πρώτος τη λέξη ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ με τα γράμματα σκορπισμένα σε δυο ή τρία τραπέζια και τα αντίστοιχα παιδιά να προσπαθούν να την αναπαράγουν γρήγορα και σωστά. 

Δίνουμε ζευγάρια λέξεων και φτιάχνουν προτάσεις.Πχ. Σύννεφα - βροχή: Γέμισε ο ουρανός σύννεφα που θα φέρουν τη βροχή. Παροτρύνουμε τα παιδιά να χρησιμοποιούν ολοκληρωμένες προτάσεις.

Φτιάχνουμε το ποίημα του Φθινοπώρου με εικόνες φθινοπωρινές που σκέφτηκαν τα παιδιά:
Φθινόπωρο είναι...
τα κίτρινα φύλλα που πέφτουν στη γη
Φθινόπωρο είναι...
το μικρό σαλιγκάρι που βγαίνει μετά τη βροχή
Φθινόπωρο είναι...
τα γκρίζα τα σύννεφα στον ουρανό
Φθινόπωρο είναι...
τα χελιδόνια που φεύγουν για ταξίδι μακρινό
Φθινόπωρο είναι...
βροχές δυνατές, αστραπές και βροντές
Φθινόπωρο είναι...τα παιδιά που πηγαίνουν σχολείο με τσάντες βαριές
Φθινόπωρο είναι...
ο γεωργός που σπέρνει και οργώνει όλη τη γη
Φθινόπωρο είναι...
η νύχτα που κάνει κρύο πολύ.
Φθινόπωρο είναι...
ο βοριάς που τα δέντρα λυγάει
Φθινόπωρο είναι...
 το μικρό σπουργιτάκι που ψάχνει σπόρους να βρει
Φθινόπωρο είναι...
το γλυκό σταφύλι που γίνεται κρασί!
Φθινόπωρο είναι...
το σκιουράκι που καρπούς μετράει!!
Και φυσικά όλο αυτό γίνεται και ζωγραφική με όποια τεχνική επιλέγουν τα παιδιά.

Τι άλλο κάνουμε; Παίζουμε με τα χρώματα του φθινοπώρου...Σ' αυτό μας βοηθά και το ξωτικό του φθινοπώρου που μαζί με τη νεράιδα χλωροφύλλη μας βοηθούν να πειραματιστούμε, να παίξουμε και να δημιουργήσουμε χρωματίζοντας τα πάντα με χρώματα φθινοπωρινά... 
                              η νεράιδα Χλωροφύλλη

 Το κίτρινο κυριαρχεί και στη φύση και στο χαρτί...

 Παίρνουμε πινέλο και χαρτί και να η ομάδα πορτοκαλί...

Παίρνουμε κόκκινο κίτρινο μπλε έτοιμη και η καφέ...

Άσπρο Μαύρο και στη στιγμή ξεπρόβαλε η γκρι..

Και άμα θέλεις και το μοβ με κόκκινο και μπλε το φτιάχνεις στο λεπτό...

Αφήνουμε τα παιδιά ελεύθερα να δημιουργήσουν με τις διάφορες αποχρώσεις του κάθε χρώματος και στο τέλος διαλέγουμε το αγαπημένο μας "Φθινοπωρινό" χρώμα.
Και φυσικά κάθε μέρα στο καβαλέτο μας με τα χρώματα αυτά φτιάχνουμε μοναδικές δημιουργίες!
Συνδυάζουμε μουσική και ζωγραφική. ακούμε ήχους φθινοπώρου και τις αναπαραστούμε στο χαρτί με χρώματα φθινοπωρινά.
Αλλά ακούγοντας και το φθινόπωρο του Vivaldi ή άλλη μουσική με φθινοπωρινή διάθεση τα παιδιά ζωγραφίζουν κάτι φθινοπωρινό που τους έρχεται στο νου.

Όμως τα χρώματα μας δίνουν την ευκαιρία και για παιχνίδι...
- Ομαδοποιούμε φύλλα κατά χρώμα. Σκορπίζουμε φύλλα κόκκινα, κίτρινα, πορτοκαλί, καφέ στο πάτωμα. τα παιδιά χωρισμένα σε αντίστοιχες ομάδες. Σε μια απόσταση όχι πολύ μεγάλη τοποθετούμε καλάθια ή στεφάνια ότι σας είναι πιο εύκολο στη χρήση. Με το σφύριγμα ή το χτύπημα του ταμπουρίνου μαζεύουν τα φύλλα τους στο καλάθι. Με το δεύτερο χτύπημα ή σφύριγμα σταματούν και καταμετρούν τη "λεία" τους. Ποια ομάδα ήταν πιο γρήγορη και μάζεψε τα περισσότερα;

- Τα παιδιά σε ομάδες με κορδέλες ή μαντίλια κίτρινα, κόκκινα, πορτοκαλί, καφέ. Όσο παίζει η μουσική κινούνται ελεύθερα στον χώρο. Με την παύση ομαδοποιούνται κατά χρώμα. Αφού το καταφέρουν παίζοντας το δυο τρεις φορές δυσκολεύουμε το παιχνίδι φωνάζοντας ένα χρώμα, η αντίστοιχη ομάδα εκτελεί μια εντολή,πχ. μείνετε ακίνητοι, πέστε στο πάτωμα, σχηματίστε κύκλο,κοκ.Παραλλαγή: Αν τα παιδιά έχουν εξοικειωθεί με τη μείξη των χρωμάτων μπορείτε να παίξετε το παραπάνω παιχνίδι έχοντας ομάδες των βασικών χρωμάτων κόκκινο, κίτρινο, μπλε, άσπρο και μαύρο και στην εντολή φωνάζετε πχ, πορτοκαλί πρέπει τα παιδιά της κόκκινης και κίτρινης ομάδας να σχηματίσουν κύκλο ή να μαζευτούν όλα μαζί κάνοντας μια αγκαλιά, ή φωνάζοντας μοβ τα παιδιά της μπλε και κόκκινης ομάδας κάνουν το ίδιο.
- Χρωματοσαλάτα: Τα παιδιά κάθονται σε μια καρέκλα κυκλικά, φορούν στο χέρι τους μια χρωματιστή κορδέλα. ένα παιδί όρθιο στη μέση. Φωνάζει ένα χρώμα. Τα παιδιά που έχουν το χρώμα που ακούν πρέπει να αλλάξουν γρήγορα θέσεις μεταξύ τους πριν προλάβει το όρθιο παιδί να τους πάρει τη θέση. Όποιο παιδί μένει όρθιο μπαίνει στη μέση του κύκλου και φωνάζει ένα άλλο χρώμα. Γίνεται το ίδιο. Αν το παιδί που είναι στο κέντρο φωνάξει ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ, όλα τα παιδιά σηκώνονται και αλλάζουν θέση. Είναι ένα παιχνίδι που αρέσει στα παιδιά ιδιαίτερα.

Με ένα φύλλο φθινοπωρινό τι μπορείς να κάνεις αμέσως σου μαρτυρώ...

Το παραμύθι της Ρ. Παπανικολάου "Τα τρία Φύλλα" είναι μια καλή αρχή.
Μπορείτε να το αφηγηθείτε παραστατικά χρησιμοποιώντας τρία φύλλα που τυχαία συναντήσατε στο δρόμο για το σχολείο και σας παρακάλεσαν να τα πάρετε μαζί σας και καθ' οδόν σας διηγήθηκαν την ιστορία τους.

- Τελειώνοντας με τη διήγηση δίνουμε στα παιδιά τα φύλλα και διηγούνται το δικό τους ταξίδι. Πού πήγαν; Τι είδαν; Πού κατέληξαν;

- Μουσικοκινητική και Παγωμένη εικόνα: 
"Μια φθινοπωρινή μέρα ένα φύλλο στον αέρα
ταξιδεύει ταξιδεύει άραγε που να πηγαίνει;"
Τα παιδιά μεταμορφώνονται σε φύλλα που τα παίρνει ο αέρας κινούνται σύμφωνα με τη μουσική και στην παύση της μουσικής "παγώνουν" πάνω από μια πόλη. Τι βλέπουν;
                      πάνω από μια παραλία
                      πάνω από μια εξοχή
                      πάνω από ένα δάσος

- Δημιουργούμε το δικό μας παραμύθι με θέμα "Το ταξίδι του φύλλου". Δίνουμε την αρχή και τα παιδιά ένα ένα το συνεχίζουν...

 Και στα Μαθηματικά τα φύλλα εν δράσει:
-Ταξινομήσεις-Ομαδοποιήσεις- Μετρήσεις-Συγκρίσεις Μεγεθών με φύλλα. Εύκολα πράγματα αλλά διασκεδαστικά και πολύ διδακτικά.
-Τόμπολες με φθινοπωρινά φύλλα
- Memory με φθινοπωρινά φύλλα
-Σειροθετήσεις από το μικρότερο στο μεγαλύτερο και από τα λιγότερα στα περισσότερα.
-Βαρύ - Ελαφρύ με φύλλα και άλλα αντικείμενα. Σε δυο πιάτα τοποθετούμε πέτρες, ξύλα, φύλλα ξερά,κλπ. Τα παιδιά φυσούν. Ποιο έμεινε στο πιάτο; ποιο έφυγε; Γιατί;

-"Ντύνω" και "Ξεντύνω" το δεντράκι το φθινοπωρινό: Σε ορισμένο χρόνο μαζεύουν τα φύλλα από ένα δέντρο που έχουμε στον τοίχο και το αφήνουν γυμνό ή το αντίθετο.

- "Φύσα τα φύλλα": Τα παιδιά σε ομάδες. Ορίζουμε μια απόσταση. Φυσώντας μεταφέρουν τα φύλλα ανά δύο απ' άκρη σε άκρη στο χώρο που ορίσαμε. Ποια ομάδα θα τα καταφέρει πρώτη;

- "Βρες το άλλο μου μισό": Κόβουμε στη μέση φύλλα και τα παιδιά κρατώντας το μισό φύλλο αναλαμβάνουν να βρουν το άλλο μισό και να το ταιριάξουν. Μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους το παιχνίδι ανταγωνιστικά (ποιος θα φτιάξει τα περισσότερα φύλλα στο χρόνο που θα οριστεί), με μουσικοκινητική (βρίσκοντας στην παύση το παιδί που κρατά το άλλο μισό), σα κυνήγι θησαυρού. Προσθέστε τις δικές σας ιδέες...

Το ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ γίνεται αφετηρία για παιχνίδια που θα μας βοηθήσουν να μάθουμε τον κύκλο των εποχών:
-Εικόνες των τεσσάρων εποχών: Βάζουν τις εποχές κατά σειρά ή τους δίνουμε μία εποχή και τις τοποθετούν χρονικά( αν στην αρχή βάλουμε την άνοιξη , συνεχίζουν τη σειρά χρονικά)
-Εικόνες χαρακτηριστικές από κάθε εποχή και τις ταξινομούν ανά εποχή.
-Εικόνες χαρακτηριστικές από κάθε εποχή και επιλέγουν μόνο αυτές που τους θυμίζουν το φθινόπωρο.

-Τα παιδιά κρατούν μία κάρτα της αρεσκείας τους και ορίζουμε  τέσσερις γωνιές ως τις τέσσερις εποχές. Με σύνθημά μας τα παιδιά πρέπει να τρέξουν στη γωνιά- εποχή που ταιριάζουν ανάλογα με το τι εικονίζει η κάρτα που κρατούν.
- Με τις ίδιες εικόνες φτιάχνουμε ομάδες τριών εικόνων και ζητάμε από τα παιδιά από την ομάδα που παρατηρούν να βγάλουν μία εικόνα η οποία δεν θα έπρεπε να βρίσκεται στην ομάδα, φυσικά πάντα αιτιολογώντας) π.χ στη πρώτη σειρά πρέπει να φύγει το παπούτσι γιατί τρύπωσε ανάμεσα σε δύο εποχές.

Στη δεύτερη σειρά πρέπει να φύγει το καρπούζι γιατί δεν ανήκει στο φθινόπωρο ή τα φύλλα γιατί δεν είναι φρούτα (κάθε απάντηση είναι σωστή φτάνει να υπάρχει αιτιολόγηση)

- Παντομίμα εποχών: Ένα παιδί με παντομίμα προσπαθεί να δείξει στα υπόλοιπα παιδιά ποια κάρτα περιγράφει.
-Τα στεφάνια μεταμορφώνονται: τα παιδιά κινούνται ελεύθερα στο χώρο, κρατώντας ένα στεφάνι. Με τη λέξη "φθινόπωρο" το στεφάνι γίνεται ομπρέλα, στον χειμώνα γίνεται  σπίτι που το παιδί μπαίνει μέσα και χουχουλιάζει, στην άνοιξη το στεφάνι μπαίνει μπροστά στο πρόσωπό του και γίνεται λουλούδι και το καλοκαίρι, το στεφάνι γίνεται σωσίβιο στη μέση και κολυμπάει.
- Τα παιδιά σε ζευγάρια Δέντρα-φύλλα. Με τη μουσική τα δέντρα σταθερά κουνούν τα κλαδιά τους ενώ τα φύλλα κινούνται στο ρυθμό της μουσικής. Στο σταμάτημα της μουσικής κάθε φύλλο πηγαίνει στο δέντρο που ανήκει.
- Μελετάμε ζωγραφικούς πίνακες και τα παιδιά στη συνέχεια διαλέγουν σε ομάδες έναν που τους αρέσει και τον αναπαραστούν.

Το ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ όμως φέρνει και φύλλα εργασίας με λαβύρινθους, γράμματα, φαντασία και μαθηματικά.

Βρίσκουμε και διαφορές...

και πολλές πολλές Εικαστικές δραστηριότητες:

 Η παλάμη μας γίνεται φθινοπωρινό δέντρο

Αναπαράσταση ζωγραφικού πίνακα

Επιτέλους έβρεξε για μια βολτούλα

Φθινοπωρινό μόμπιλε

Συλλαβές με το Φ, γίνεται ποίημα που σκαρφαλώνει στον τοίχο της τάξης

Ενώ οι φθινοπωρινές λέξεις καρφιτσώνονται σε ένα γυμνό δέντρο

και γίνονται και ένα παραμύθι φθινοπωρινό...

                             
                                       «ΤΟ ΣΚΙΟΥΡΑΚΙ ΚΑΙ ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ» 

            Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχε στο δάσος μια μεγάλη βελανιδιά που είχε τη φωλιά του ένα σκιουράκι. Κάθε πρωί όταν ξυπνούσε τεντωνόταν, έτριβε τα μάτια του και χασμουριόταν δυνατά. Μετά έβγαζε το κεφάλι του από τη φωλιά να δει αν είχε ήλιο ή βροχή. Μια μέρα έκανε καταιγίδα και το σκιουράκι φοβήθηκε και κρύφτηκε στη ντουλάπα. Ύστερα βγήκε ο ήλιος και βγήκε κι ένα ουράνιο τόξο και «τοκ!τοκ!» του χτύπησε την πόρτα. Το σκιουράκι βγήκε από την ντουλάπα και άνοιξε. Είδε το ουράνιο τόξο και χάρηκε.

 «Έλα να κάνεις τσουλήθρα επάνω μου!» του είπε το ουράνιο τόξο γελαστό.

Το σκιουράκι έκανε…του άρεσε πολύ. Ξαφνικά εμφανίστηκε ο άνεμος δυνατός κι έδιωξε το ουράνιο τόξο. Το σκιουράκι τρόμαξε!  «Κρύψου γιατί φέρνω το Φθινόπωρο!» είπε ο άνεμος.Το σκιουράκι κοίταξε γύρω του, είδε τον Πλάτανο που ήταν κοντά στη βελανιδιά του και είδε τον άνεμο να τινάζει και να παίρνει τα φύλλα του. Ο Πλάτανος του είπε: «Κάνε γρήγορα γιατί το φθινόπωρο έρχεται κι εγώ θα μείνω ξερός και γυμνός όλο το χειμώνα. Πάρε μερικά κίτρινα φύλλα για να με θυμάσαι και να σκεπάζεσαι τις κρύες νύχτες». «Πρέπει πρώτα να μαζέψω καρύδια, βελανίδια,κάστανα και φουντούκια για να έχω το χειμώνα».     Εκεί που κουβέντιαζαν ακούστηκε μια λεπτή φωνούλα μέσα στα ξερά φύλλα. Ένα σαλιγκάρι άκουσε το σκιουράκι και του ζήτησε φαϊ.  

«Δεν έχω φαγητό για σένα, αλλά μπορείς να πας πέρα στο γεωργό που σπέρνει να σου δώσει κάτι». Το σαλιγκαράκι τότε είπε: «Δεν έχω δόντια. Δεν μπορώ να φάω σπόρους!». 

«Πήγαινε τότε στον αμπελουργό να σου δώσει σταφύλια!». Κοίταξαν ψηλά στον ουρανό και είδαν πουλιά που έφευγαν να πάνε σε πιο ζεστή χώρα. «Φύγε γρήγορα για να προλάβεις, γιατί βραδιάζει νωρίς  και θα χαθείς και θα σε προλάβει η βροχή! Το Φθινόπωρο έρχεται! Πρέπει κι εγώ να βιαστώ να μαζέψω φουντούκια, καρύδια, βελανίδια να έχω φαγητό και να γεμίσω στη φωλιά μου. Μπες γρήγορα στο καβούκι σου!» Όταν βράδιασε και ο βοριάς φυσούσε δυνατά σκορπίστηκαν τα τελευταία φύλλα του πλάτανου και ο σκιουράκος σκεπασμένος μέσα στη ζεστή φωλιά του είδε το Φθινόπωρο να έρχεται φορτωμένο με γκρίζα σύννεφα που πάνω τους κουβαλούσαν σταφύλια, κυδώνια, ρόδια, μανιτάρια, κολοκύθες, ελιές…

Κάθε στροφή του ποιήματος εικονογραφείται από τα παιδιά

Ο μύθος της Δήμητρας και της Περσεφόνης

Από το βιβλίο "Το νησί των παραμυθιών", εκδόσεις Πατάκης, ο Τέρη μας έδωσε τα δάκρυα του για τις φθινοπωρινές εικόνες

"Το φθινόπωρο"  του Β. Χαρωνίτη μεταμορφώνεται σε παζλ 

Αναπαράσταση ζωγραφικού πίνακα

Κάπως έτσι φαντάστηκαν τα παιδιά το Φθινόπωρο

 Η Κυρά του Φθινοπώρου

Το χαλί του Φθινοπώρου

Μες στη φθινοπωρινή βροχή κάποιοι είναι ευτυχισμένοι

Φθινοπωρινά δεντράκια με φυσικά υλικά

Για να  υποδεχτούμε το φθινόπωρο, στη γωνιά των παιχνιδιών υπάρχουν τα ανάλογα επιτραπέζια παιχνίδια που είναι σχετικά με τα θέματα του φθινοπώρου.

Παζλ

Φθινοπωρινή τόμπολα με τις αντίστοιχες εικόνες

Τόμπολα κατεύθυνσης

Από το 1 ως το 10

Μεμο

Τόμπολα θέσεων

Τόμπολα χρωμάτων

Τόμπολες με φθινοπωρινές εικόνες

Επαναλαμβανόμενα σύνολα

Λαβύρινθος

Βρίσκω χαμένα αντικείμενα

Τόμπολα με δύο παίχτες(Ανταγωνιστικό)

Τόμπολα παρατηρητικότητας

"Φθινοπωράκι αγαπημένο, να 'ξερες πως σε περιμένω με κίτρινα φύλλα στη ποδιά και ζουμερά ρόδια απ' τη ροδιά."